«ԷկոԼուր»
Սույն թվականի դեկտեմբերի 11-ին ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում, տեղի ունեցավ «Ոսկյա ական Սևանի համար» ֆիլմի շնորհանդեսը:
Ֆիլմը ստեղծվել է S.O.S. Սևան կամպանիայի շրջանակներում՝ «ԷկոԼուր» տեղեկատվական և «Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» (AWHHE) ՀԿ-ների կողմից, «Եվրոպայի կանայք հանուն ընդհանուր ապագայի» (WECF) կանանց միջազգային ցանցի աջակցությամբ:
Սույն թվականի մայիսին պարզ դարձավ, որ «GeoProMining» ընկերությունը, որը Արարատի ոսկու արդյունահանման ֆաբրիկայի և Սոտքի ոսկու հանքի շահագործման կոնցեսիայի սեփականատերն է, մտադիր է Արարատից Սոտք տեղափոխել արտադրությունը: Սա նոր գաղափար չէ. 2005թ. այն փորձում էր իրականացնել նախկին սեփականատեր «Vedanta Resources» հնդկական կազմակերպությունը, սակայն նախագիծը մերժվեց:
Հունիսին «ԷկոԼուր» և AWHHE կազմակերպությունները բարձրացրեցին S.O.S. Սևան ահազանգը, ոը տարածվեց www.ecolur.org կայքի ցանցով: Կոչը լսելի դարձավ և տարածվեց մի քանի միջազգային ցանցերով՝ WECF կանանց միջազգային ցանցով, որն ընդգրկում է ավելի քան 100 կազմակերպություններ 30 երկրներից, IPEN Կայուն օրգանական աղտոտիչների լիկվիդացման միջազգային ցանցով, որի մեջ մտնում են մոտ 400 կազմակերպություններ, NGO Forum on ADB ցանցով: Ինչպես նաև պատասխան հարցումներ և աջակցության նամակներ ստացվեցին BankWatchNet Work և UNEР կազմակերպությունների ներկայացուցիչներից:
Ֆիլմն այն մասին է, թե ինչպես ոսկի արդյունահանողների շահերը վտանգի տակ են դնում Սևանա լիճը, որը Հայաստանի ռազմավարական առաջնահերթությունն է: Ոսկու ստացման համար կիրառվող ցիանային տեխնոլոգիաները և քիմիական միացությունները բազմակի անգամ կավելացնեն ռիսկերը լճի համար: Հիմնական վտանգն այն է, որ պոչամբարում կուտակվող թափոնները` թունավոր մետաղների և տարրերի տեսքով, միլիոնավոր տարիների ընթացքում կմնան անփոփոխ:
Ներկայումս ընկերությունը, չնայած նախկինում արված հայտարարություններին այն մասին, եթե ֆաբրիկան չտեղափոխվի Սոտք, ապա հանքը կփակվի անշահութաբերության պատճառով, այնուամենայնիվ, վերսկսել է ֆաբրիկայի և հանքի աշխատանքը: Սակայն, Սևանի համար վտանգը դեռ մնում է:
Դեպի Սոտք ֆաբրիկայի տեղափոխման մտադրությունն իրականացնելու համար ընկերությանն անհրաժեշտ է մշակել լիակատար նախագիծ՝ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության պարտադիր գնահատականով, ինչը երկար ժամանակ և համապատասխան ծախսեր է պահանջում: Նշենք, որ ներկայումս ընկերությունն արդեն իսկ սկսել է ֆինանսավորել այդ ուղղությամբ գիտական հետազոտությունները Սևանում:
Հրապարակում ենք ֆիլմի եվ «Ոսկու հանքարդյունաբերությունից բխող ռիսկերը Սևանի համար» թեմայով կլոր սեղանի վերաբերյալ մամուլում տպագրված նյութերը:
ՈՍԿՈ ՏԵՆԴԸ ՍԵՎԱՆԻՆ Է ՍՊԱՌՆՈՒՄ
Անահիտ Փիլոսյան, «Հայք»
Արարատի ոսկու արդյունահանման ֆաբրիկայի սեփանականատեր «Գեոպրոմայնինգ» ընկերությունը ցանկություն ունի հարստացուցիչ ֆաբրիկան Արարատից տեղափոխել Սոթք: Տեղափոխության միակ նպատակը արտադրական ծախսերը կրճատելն ու ընկերության շահույթը ավելացնելն է, քանի որ հանքանյութից ոսկի կորզելու համար ընկերությունը ստիպված է Գեղարքունիքի մարզում գտնվող հանքից հումքը տեղափոխել Արարատ: Ավելի շատ շահույթ ստանալու այս «բարի» ցանկությունը, սակայն, կարող է լուրջ բնապահպանական աղետի պատճառ դառնալ:
Խնդիրն այն է, որ Սոթքի հանքավայրը գտնվում է Սեւանա լճի ավազանում, իսկ «Սեւանի մասին» օրենքի 10-րդ հոդվածի Գ կետը սահմանում է, որ հանքանյութեր վերամշակող օբյեկտների տեղաբաշխումը արգելվում է: Սա վերաբերում է ինչպես անմիջական` կենտրոնական, այնպես էլ ոչ անմիջական ազդեցության գոտիներին, իսկ Սոթքը լճից գտնվում է ընդամենը 30 կմ հեռավորության վրա: Բացի այն, որ նման ձեռնարկության առկայությունը օրենքի կոպիտ խախտում կլինի, բնապահպանները համոզված են, որ նույնիսկ ամենաանվտանգ համարվող պոչամբարը իրական վտանգ է Սեւանի համար, քանի որ երաշխավորված չենք ոչ երկրաշարժերից, ոչ էլ այլ աղետներից, իսկ պոչամբարից որեւէ արտահոսք անդառնալի հետեւանքներ կարող է թողնել:
Հայտնի է նաեւ, որ պոչամբարներում կուտակված թունավոր նյութերն իրենց հատկությունները պահպանում են միլիոնավոր տարիներ եւ կարող են ներթափանցել նաեւ ստորերկրյա ջրերի մեջ: Ի դեպ, Սոթքում ոսկու կորզման ֆաբրիկա կառուցելու գաղափարը նոր չէ. դեռ 2005թ. ոսկու հանքի եւ ֆաբրիկայի նախկին սեփանականատեր «Վեդանտա ռեսուրսը» այդպիսի նպատակ ուներ, եւ չնայած մինչեւ հիմա բնապահպանության նախարարությունը դրական չի արձագանքել, Սեւանի ճակատագրով մտահոգ հասարակական կազմակերպությունները հանգիստ չեն: «Մենք չենք կարող, պարզապես իրավունք չունենք թույլ տալու, որ Սեւանը ռիսկի ենթարկվի, հատկապես, որ Սեւանը գտնվում է սեյսմիկ ակտիվ գոտում»,- ասում է «ԷկոԼուր» տեղեկտավական հկ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:
ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում երեկ նրա հեղինակած «Ոսկյա ական Սեւանի համար» բնապահապանական ֆիլմի շնորհանդեսն էր: «Ոսկի արդյունահանողների շահերը վտանգի տակ են դնում Սեւանա լիճը»,- ասվում է ֆիլմում: Իբրեւ առաջին վտանգ ֆիլմի փորձագետները նշում են պոչամբարը, սակայն պակաս վտանգ չի ներկայացնում հենց հանքը. քամիները հանքի թունավոր նյութերը կարող են հասցնել մինչեւ լիճ:
Կարճ ասած, Սոթքում կլինի այն իրավիճակը, ինչ որ հիմա Արարատում է, իսկ «Ոսկյա ական Սեւանի համար» ֆիլմը փաստում է, որ Արարատում ավելանում են ֆիզիկական եւ մտավոր արատներով ծնվող երեխաները: Ցավալին, սակայն, այն է, որ աշխատանքը հայաստանցիների համար այնպիսի գերխնդիր է դարձել, որ համաձայն են ամեն ինչ զոհել: «Ո՞ւմ համար է Սեւանը, եթե իմ երեխան սոված է մնալու»,- ֆիլմում ասում է վարդենիսցի մի երիտասարդ: Իրականում Սեւանը, որն առաջին հերթին խմելու ջրի անգին ջրամբար է, հենց ապագա սերնդի համար կարեւոր նշանակություն ունի, իսկ թե որքանով է ապահով ձեռքերում գտվում ազգային այդ գանձը, բնապահպաններին մտորելու առիթ է տալիս:
Բնապահպանության նախարար Արամ Հարությունյանը խնդրով անհանգստացած հասարակական կազմակերպություններին այս տարվա նոյեմբերի 25-ին հավաստիացրել է, որ այդպիսի բան թույլ չի տա: Հասարակական կազմակերպությունները նախարարի խոսքին, հավանաբար հաշվի առնելով նախկին փորձը, այնքան էլ չեն վստահում եւ նախարարության անտարբեր դիրքորոշումը համարում վտանգավոր:
Նկատենք, որ նախարարությունը խոստացել էր ներկայացուցիչ ուղարկել ֆիլմին հաջորդող քննարկմանը մասնակցելու, սակայն որեւէ պաշտոնյա այդպես էլ չներկայացավ: «Գեպրոմայնինգ» ընկերությունը եւս ֆիլմի ստեղծմանը եւ քննարկմանն անմասն մնաց, թեեւ «Էկոլուրը» խոստացել էր, որ պատրաստ է առանց մոնտաժի ներկայացնել ընկերության տեսակետը:
ՈՍԿԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՀԱՆՈՂՆԵՐԻ ՇԱՀԵՐՆ ՈՒ ՍԵՎԱՆԱ ԼԻՃԸ
Հռիփսիմե Խաչատրյան, Panorama.am
Այսօր «Ոսկու հանքարդյունաբերությունից բխող ռիսկերը Սևանի համար» թեմայով կլոր սեղանի ժամանակ տեղի ունեցավ «Ոսկյա ական Սևանի համար» ֆիլմի շնորհանդեսը: Այս մասին Panorama.am-ի թղթակցին ասաց «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:
Նրա հավաստմամբ` ֆիլմը ստեղծվել է «S.O.S. Սևան» բնապահպանական ակցիայի շրջանակներում՝ «ԷկոԼուր» տեղեկատվական և «Հայ կանայք` հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» (AWHHE) ՀԿ-ների կողմից: «Այս տարի մայիսին պարզ դարձավ, որ «GeoProMining» ընկերությունը, որը Արարատի ոսկու արդյունահանման ֆաբրիկայի և Սոտքի ոսկու հանքի շահագործման կոնցեսիայի սեփականատերն է, մտադիր է Արարատից Սոտք տեղափոխել արտադրությունը:
Սա նոր գաղափար չէր. նույն միտքը 2005 թ. փորձում էր իրականացնել նախկին սեփականատեր «Vedanta Resources» հնդկական կազմակերպությունը, սակայն նախագիծը մերժվեց բնապահպանության նախարարության կողմից»,-ասաց Ի. Զարաֆյանն ու ավելացրեց, որ հունիսին «ԷկոԼուր» և AWHHE կազմակերպությունները բարձրացրել են «S.O.S. Սևան» ահազանգը, որը լսելի է դարձել ու տարածվել մի քանի միջազգային ցանցերով:
Ի. Զարաֆյանի խոսքերով, ֆիլմն այն մասին է, թե ինչպես են ոսկի արդյունահանողների շահերը վտանգի տակ դնում Սևանա լիճը, որը Հայաստանի ռազմավարական առաջնահերթությունն է: «Ոսկու ստացման համար կիրառվող ցիանային տեխնոլոգիաները և քիմիական միացությունները բազմակի անգամ կավելացնեն ռիսկերը լճի համար: Հիմնական վտանգն այն է, որ պոչամբարում կուտակվող թափոնները` թունավոր մետաղների և տարրերի տեսքով, միլիոնավոր տարիների ընթացքում կմնան անփոփոխ»,-նկատեց բնապահպանը:
Ներկայումս ընկերությունը վերսկսել է ֆաբրիկայի և հանքի աշխատանքը ու Սևանի համար վտանգը շարունակվում է:
«ՈՍԿՅԱ ԱԿԱՆ ՍԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱՐ»
Լենա Նազարյան, «Հետք»
Այսօր ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում տեղի ունեցավ «Ոսկյա ական Սեւանի համար» ֆիլմի շնորհանդեսը: Ֆիլմը Սեւանա լճի մոտակայքում գտնվող ոսկու (Սոտք) հանքավայրի մասին է:
«GeoProMining» ընկերությունը, որը Արարատի ոսկու արդյունաբերական ֆաբրիկայի եւ Սոտքի ոսկու հանքի շահագործման սեփականատերն է, մտադիր է ոսկու արտադրությունն Արարատից տեղափոխել Սոտք` պատճառաբանելով, որ հանքավայրից դեպի ֆաբրիկա տանող ճանապարհը շատ ծախսատար է:
Սա նոր գաղափար չէ: 2005թ.-ին այն փորձում էր իրականացնել հանքավայրի նախկին սեփականատեր «Vedanta Resources» հնդկական կազմակերպությունը, սակայն, նախագիծը մերժվեց, քանի որ «Սեւանի մասին» օրենքն արգելում է հանքերի բացում լճի ավազանի շուրջ:
Բնապահպանները զգուշացնում են, որ ոսկու արդյունահանման ընթացքում պոչամբարում կուտակվող թափոնները` թունավոր մետաղների եւ տարրեի տեսքով միլիոնավոր տարիների ընթացքում կմանան անփոփոխ եւ կթափանցեն Սեւանա լիճ:
«GeoProMining» ընկերությունը, առանց պատճառաբանությունների, հրաժարվել է ֆիլմում հայտնել իր կարծիքը եւ ֆիլմի հեղինակներին արգելել է մուտք գործել Արարատի ոսկու ֆաբրիկա եւ Սոտքի հանքավայր: «Երբ մենք նկարահանում էինք ֆիլմը, մեզ այդպես էլ չհաջողվեց Բնապահպանության նախարարությունից այս հարցի վերաբերյալ կոնկրետ դիրքորոշում ստանալ: Սակայն, նոյեմբերի 25 -ին Բնապահպանության նախարար Արամ Հարությունյանը, պատասխանելով մեր հարցին, ասաց, որ նախարարությունը բացասական է վերաբերվում այս ծրագրին, քանի որ այն հակասում է «Սեւանի մասին» օրենքին»,- ասում է ֆիլմի հեղինակ Ինգա Զարաֆյանը:
Ֆաբրիկան Սոտք տեղափոխելու մտադրությունն իրականացնելու համար ընկերությանն անհրաժշետ է մշակել նախագիծ` շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության պարտադիր գնահատականներով, ինչը երկար ժամանակ եւ համապատասխան ծախսեր է պահանջում: Ներկայումս ընկերությունն արդեն իսկ ֆինանսավորում է այդ նախագծի հետազոտությունները:
«Ինչու է ընկերությունը ծախսում իր գումարները նման հետազոտությունների համար, եթե արդյունաբերույթունը Սոտք տեղափոխելու նախագիծն արդեն մեկ անգամ` 2005թ.-ին, մերժվել է»,- հարցնում է Ինգա Զարաֆյանը:
Ֆիլմը ստեղծվել է S.O.S Սեւան կամպանիայի շրջանակներում` «Էկոլուր» տեղեկատվական եւ «Հայ կանայք հանուն առողջության եւ առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ-ների կողմից, «Եվրոպայի կանայք հանուն ընդհանուր ապագայի» կանանց միջազգային ցանցի աջակցությամբ:
ՍԵՎԱՆԸ ԿԴԱՌՆԱ «ՈՍԿԵ» ԼՃԱ՞Կ
Ա1+
Սեւանա լիճը կրկին վտանգված է: Ոսկի արդյունահանող «GeoProMining» ընկերությունը, որը Արարատի ոսկու արդյունահանման ֆաբրիկայի եւ Սոտքի ոսկու հանքի շահագործման կոնցեսիայի սեփականատերն է, մտադիր է Արարատից Սոտք տեղափոխել ոսկու արտադրությունը:
Ըստ բնապահպանների` ոսկու ստացման համար կիրառվող ցիանային տեխնոլոգիաները եւ քիմիական միացությունները մի քանի անգամ կավելացնեն ռիսկերը լճի համար: Բացի այդ, պոչամբարում կուտակվող թափոնները, ըստ նրա, թունավոր մետաղների եւ տարրերի տեսքով միլիոնավոր տարիներ կմնան անփոփոխ:
Բնապահպանները դա համարում են օրենքի խախտում` կանխատեսելով, որ մի քանի տարի հետո անհնար կլինի կանխարգելել թափոնների եւ քամու միջոցով տարածվող փոշու արտահոսքը Սեւանա լիճ:
«Սեւանը վտանգված է, քանի որ մեր երկրում բարձր են դասվում ոսկի արդյունահանողների շահերը»,- այսօր ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում տեղի ունեցած «Ոսկու հանքարդյուանբերությունից բխող ռիսկերը Սեւանի համար» թեմայով կլոր սեղանի ժամանակ փաստեցին բնապահպանները:
Նախ ներկայացվեց «Ոսկե ական Սեւանի համար» ֆիլմը, որը պատմում էր Արարատում եւ Վարդենիսում ոսկու հանքերի գործարկման պատճառով առաջացած արատավոր հետեւանքների մասին. հանքերի արտադրությունն ու ծանր մետաղներով հագեցած օդը աղտոտում են շրջակա միջավայրը, ազդում բնակչության աճի եւ մտավոր զարգացման առաջընթացի վրա: ՄԱԿ-ի բնապահպանական ծրագրի ազգային կոմիտեի նախագահ, «Հանուն կայուն զարգացման» ասոցիացիայի նախագահ Կարինե Դանիելյանը փաստեց, որ խնդիրն հարկավոր է ընկալել երկրի զարգացման համատեքստում:
«Մենք դառնում ենք հումքային կցորդ մյուս երկրների համար: Ժամանակն է մտածել` դառնալու ենք էկոլոգիական փախստականներ, թե՞ զարգանալու ուրիշ ճանապարհ ենք ընտրելու»,- ասաց նա: Հայ- ռուսական համալսարանի դասախոս Գագիկ Սուխուդյանն էլ նշեց, որ Սեւանի ավազանի աղտոտումը օրենքի խախտում է, եւ հարցը հարկավոր է բարձրաձայնել Եվրոպական դատարանում:
«Եկել եմ այն եզրակացության, որ մեր իշխանությունների եւ բնության միջեւ հարկավոր է խաղաղապահ ուժեր մտցնել, որ ձեռք չտան»,-նշեց նա: Հիշեցնենք, որ ոսկու արտադրությունը Արարատից Սոտք տեղափոխել դեռ 2005 թ. ցանկանում էր արդյունահանման ֆաբրիկայի նախկին սեփականատեր «Vedanta Resources» հնդկական կազմակերպությունը: Գաղափարը հայկական իշխանությունները մերժեցին , սակայն, ինչպես տեսնում ենք` ժամանակավորապես: Այս տարվա մայիսին հայտնի դարձավ, որ ֆաբրիկայի նոր տերը` «GeoProMining» բրիտանական ընկերությունը վերսկսել է ֆաբրիկայի եւ հանքի աշխատանքը, պատրաստվում Է մշակել լիակատար նախագիծ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության պարտադիր գնահատականով եւ բնապահպանների խոսքով, այդ ուղղությամբ գիտական հետազոտությունները արդեն ֆինանսավորվում են:
Հարցի շուրջ նրանք ահազանգել են ՀՀ բնապահպանության նախարարություն, սակայն, միայն վերջերս կառավարության Սեւան արտագնա նիստի ժամանակ հնարավոր եղավ նախարարից լսել նախագծին դեմ լինելու հայտարարությունը: «Գիտենք, որ այդ ընկերության սեփականատերերը նախագիծը բարձր մակարդակներով լոբինգ է անում, եւ մեր տեղեկություններով, կան մարդիկ, ովքեր փորձում են դրան կանաչ լույս տալ:Այսօր կլոր սեղանի ժամանակ պետք է ելույթ ունենար նախարարության բնական ռեսուրսների կառավարման գործակալության պետ Արտաշես Զերոյանը, որը սակայն չեկավ: Սա արդեն մտավախության տեղիք է տալիս, որ միգուցե ճնշումներ են գործադրվում»,-«Ա1+»-ին ասաց «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը:
ՏԱԳՆԱՊԻ ԱՀԱԶԱՆԳ՝ «ՍԵՎԱՆԸ ՎՏԱՆԳՎԱԾ Է»
Մարիաննա Գյուրջյան, «Ռադիոլուր»
«Ոսկյա ական Սեւանի համար» ֆիլմը տագնապի ահազանգ է բոլորին: «GeoProMining» ընկերությունը, որն Արարատի ոսկու արդյունահանման ֆաբրիկայի եւ Սոտքի ոսկու հանքի շահագործման կոնսեցիայի սեփականատերն է, մտադիր է Արարատից Սոտք տեղափոխել արտադրությունը:
«Ներկայումս ընկերությունը սկսել է ֆինանսավորել շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գիտական հետազոտությունները Սեւանում»,- տեղեկացրեց ֆիլմի սցենարի հեղինակ, «ԷկոԼուր» տեղեկատվական կենտրոնի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը: Նրա խոսքով, հարցումները ցույց են տալիս, որ բնակիչները դեմ են Սոտքում ոսկու արդյունահանման նախագծի իրականացմանը: Ոսկու ստացման համար կիրառվող ցիանային տեխնոլոգիանները եւ քիմիական միացությունները բազմակի անգամ կավելացնեն ռիսկերը լճի համար:
Ընկերության ներկայացուցիչը չնայած խոստացել էր, սակայն չէր եկել քննարկմանը: Չէր ներկայացել նաեւ Բնապահպանության նախարարության աշխատակիցը: Աշխարհագրական գիտությունների դոկտոր Կարինե Դանիելյանի կարծիքով՝ խնդիրը պետք է ընկալել երկրի ընդհանուր զարգացման կոնտեքստում:
Վերջինիս համոզմամբ՝ առանց պետական միջամտության շուկան մեզ իջեցնում է զարգացման ամենացածր սանդղակին: Արդյունքում դառնում ենք հումքային կցորդ մյուս երկրների համար:
«Սեւանը ազգային արժեք է: 1977թ-ին Ազգային Պարկ հռչակվելուց հետո այն պետք է դառնար հատուկ պահպանվող տարածք»,- ասում է փորձագետ Գագիկ Սուղուդյանը՝ հավելելով. «Եթե այնտեղ կարելի է մետաղական հանքեր բացել, ուրեմն՝ մենք խախտում ենք այդ օրենքները: Այսօրվա իշխանությունների եւ բնության միջեւ հարկավոր է խաղաղապահ ուժեր մտցնել, որ ձեռք չտան»։
Մինչդեռ, Սեւանա լճի կարեւորագույն խնդիրներից է նաեւ ջրածածկ անտառատարածքների մաքրումը:
Այլ նյութեր կարող եք կարդալ ռուսերեն լեզվով:
Դեկտեմբեր 12, 2008