Ըստ բնակիչների՝ Գլաձորի հանքավայրի շահագործման հնարավոր ռիսկերն են՝ ռադիացիա, ջրի աղտոտում, այգիների ոչնչացում (Լուսանկարներ)

ԷկոԼուր

Մայիսի 23-ին Վայոց ձորի Գլաձոր համայնքում տեղի ունեցան «Վայկ Մետալ» ՍՊԸ-ի Գլաձորի բազմամետաղային հանքավայրի արդյունահանման նախագծի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նախնական գնահատման հայտի վերաբերյալ հանրային քննարկումները: Քննարկմանը մասնակցում էին Գլաձոր, Վերնաշեն համայնքների ղեկավարները, «Վայկ Մետալ» ընկերության ներկայացուցիչները, ՀՀ բնապահպանության նախարարության փորձագետ Կարինե Մովսիսյանը, Գլաձոր համայնքի բնակիչները, հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ:

«Վայկ Մետալ» ընկերության ներկայացուցիչ Արամ Օսիկյանը հայտնեց, որ հանքավայրի շահագործումը 20-30 % կատարվելու է բաց եղանակով, իսկ մնացածը՝ ստորգետնյա եղանակով: Նրա խոսքով՝ նախատեսվում է նաև կառուցել հարստացուցիչ ֆաբրիկա Արին համայնքում, որի համար ներկայացվելու է առանձին նախագիծ: «Հանքավայրի պաշարները բավարար են, գործարանի արտադրողականությունը հզոր չի լինելու, եղած այսօրվա պաշաներով, առանց վերագնահատման, երևի մի 40-50 տարի կաշխատի… Հանքավայրի ընդհանուր տարածքը 1000 հեկտարից ավել է: Միայն բացհանքերի տարածքը 13 հա է», - ասաց Արամ Օսիկյանը:

Հայտի համաձայն՝ Գլաձորի հանքավայրում հաշվարկվել է կապարի 628.37 հազ.տ, ցինկի 711.44հազ.տ, պղնձի 63.4հազ.տ, կադմիումի 2605.3տ, արծաթի 201.18տ, ոսկու 9789.0կգ պաշար: Մեկ տոննա հանքաքարում կապարի պարունակությունը 4.34% է, ցինկինը՝ 4.92%, պղնձինը՝ 0.44%, կադմիումինը 0.018%, արծաթինը՝ 13.90 գր/տ, ոսկունը՝ 0.68գր/տ:

Ըստ Արամ Օսիկյանի՝ ազդակիր համայնքներն են Գլաձորը և Վերնաշենը: Հանքավայրի տարածքն ամբողջությամբ գտնվում է Գլաձոր համայնքի վարչական տարածքում, իսկ Վերնաշեն համայնքի վարչական տարածքի մեջ մտնում են միայն ճանապարհները: Վերնաշենի համայնքապետ Միքայել Բաղդասարյանը պնդեց, որ հանքադաշտի տարածքի 80 տոկոսը գտնվում է Վերնաշեն համայնքի վարչական տարածքում, մնացած 20 տոկոսը՝ Գլաձոր համայնքում:

Հանրային քննարկման մասնակիցները բարձրաձայնեցին Գլաձորի բազմամետաղային հանքավայրի շահագործման ռիսկերը:

Ռադիացիա

Գլաձորի նախկին համայնքապետը էկոԼուրի հետ զրույցում ասաց.

-60-ական թթ. այս հանքավայրը շահագործել են անգլիացիները և ֆրանսիացիները: Ծրագիր կար, որ Գլաձոր, Վերնաշեն, Մալիշկա համայնքների բնակիչներին անգամ Ռուսաստան տեղափոխեն, որովհետև ռադիացիան այնքան մեծ էր, որ ուղղակիորեն ազդում էր մարդկանց առողջության վրա: Ռադիացիան էր խնդիրը, որ հանքի շահագործումը դադարեցվեց: Ամբողջ Վայոց ձորը տառապում էր ստամոքսային խնդիրներով, որը բժշկությունը կապում էր հենց այդ ճառագայթման հետ: Որպեսզի ժողովրդին համատարած չվախեցնեն, չքոչեն մեր ժողովուրդը էստեղից, հայտարարեցին, որ պաշարները չեն համապատասխանում:

ԷկոԼուրը հարց ուղղեց «Վայկ Մետալ»-ի ներկայացուցչին.

- Ռադիացիոն ռիսկերը գնահատե՞լ եք:

Արամ Օսիկյան.

-Ռադիացիոն ռիսկեր չկան: Մենք ունենք չափումներ, կան պետական չափումներ, որոնք հիմք ենք վերցրել, որ չկան:

Ջրի խնդիրը

ԷկոԼուր.

- Հանքավայրի համար ջուրը որտեղի՞ց եք վերցնելու:

Արամ Օսիկյան.

-Հանքավայրի պաշարներում բավարար ջրի քանակ կա, թունելներ են, որտեղից պետք է ստորգետնյա արդյունահանում արվի, բոլորը ջուր են արտադրում, ջրահավաք առանձին բասեին է ստեղծվելու, և այդ ջուրը օգտագործվելու է: Պտույտ է արվում այդ ջուրը, մինիմում 60 տոկոսը հետ է գալու:

Վերնաշենի համայնքապետ Միքայել Բաղդասարյան.

- Մեր խմելու ջրի ամբողջ կապտաժները տվյալ դաշտից են՝ 27 կմ: Ամբողջ վնասը Վերնաշենինն է: Այդ ջրի տակ մեր գյուղն ունի 80 հեկտար ջրովի հող՝ ծիրան, խաղող, խնձոր, 120 տնտեսության սեփականաշնորհված հող, 3 կատեգորիայի: Եվ ամենակարևորը, Սովետական Միության ժամանակ ծրագիր է եղել, որ այնտեղ ջրամբար կառուցվի: Ուսումնասիրվել էր, էտ տարածքը ջրթող տարածք է, հրաբխային, այնտեղ ջուր կուտակելու խնդիր չկա:

Սեյրան Մինասյան, ջրային էկոհամակարգերի մասնագետ.

Ամբողջ այդ տարածքում և նաև փակ հանքերի խոռոչներից դուրս եկող դրենաժային ջրերը և այլն, բոլորը գնալու է, լցվի գյուղերի արտերը, դաշտերը, խմելու ջրերի մեջ: Հիմա պետք է ներկայացվեր Եղեգիս և Արփա գետերի և իրենց վտակների քիմիական բաղադրությունը, հիդրոմորֆոլոգիական վիճակը, հիդրոկենսաբանական վիճակը, հիմիկվա վիճակը, որ մարդկանց ասենք, այ այս ամբողջը կփոխվի, 5 տարի հետո դուք կունենք այլ վիճակ:

Բնության հատուկ պահպանվող տարածքներ և Կարմիր գրքում գրանցված տեսակներ

ԷկոԼուր.

-Մոտակա բնության հատուկ պահպանվող տարածքները որո՞նք են:

Արամ Օսիկյան.

-Չկա:

ԷկոԼուր.

-Իսկ Եղեգնաձորի արգելավայրն այդ տարածքո՞ւմ չէ:

Արամ Օսիկյան.

-Չկա, մինիմում 10 կմ-ից մոտ հատուկ գոտիներ գոյություն չունեն:

ԷկոԼուր.

-Ձեր ներկայացրած հայտում նշված են կենդանիներ, որոնց մեծ մասը Կարմիր գրքում է գրանցված:

Արամ Օսիկյան.

-Հնարավոր չի, չկա:

ԷկոԼուր.

-Օրինակ, գորշ արջը Կարմիր գրքում է գրանցված:

Արամ Օսիկյան.

-Գորշ արջին ես ինչ պիտի անեմ, գորշ արջից մենք պիտի փախնենք: 4-5 տարի հետախուզում ենք արել, ճիշտ է, արջի հետքեր տեսել ենք, մենք արջից ենք փախնում, արջը մեզանից:

Ընկերության ներկայացրած հայտում նշված է. «Գլաձորի հանքավայրի տարածքը ներառված է Վայքի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջանում, որտեղ հանդիպում են կաթնասունների ավելի քան 220 տեսակ: Հանդիպում է գորշ արջ, գայլ, աղվես, կզաքիս, անտառային կատու: Թռչուններից են քարակաքավը, բազմաթիվ ճնճղուկազգիներ, սև ու սպիտակագլուխ անգղներ, գառնանգղ, քարարծիվ, ճուռակներև այլն: Շատ են սողունները՝ օձեր (գյուրզա, շահմար) և մողեսները»: Հայտում չի նշվում, թե այս կենդանիներից որոնք են գրանցված ՀՀ կենդանիների Կարմիր գրքում: Նշենք, որ գորշ արջը, կզաքիսը, անտառային կատուն, սեւ եւ սպիտակագլուխ անգղները, գառնանգղը, քարարծիվը, ճուռակները գրանցված են ՀՀ կենդանիների Կարմիր գրքում:

Ազդակիր Գլաձոր և Վերնաշեն համայնքների ղեկավարները Գլաձորի հանքավայրի շահագործման հարցում տարակարծիք են:

Գլաձորի համայնքապետ Անդրանիկ Մարտիրոսյան.

-Եթե դա մեր բնությունը չի վնասելու, մեր ժողովրդին չի վնասելու, ես՝ ինքս, համաձայն եմ լինելու, որ շահագործվի, որովհետև կան նաև այլ խնդիրներ: Էսօր մեր երիտասարդների 70 տոկոսը բացակայում է համայնքից: Եթե դա լինելու է բավարար, ինչի՞ չպիտի ստեղծվեն աշխատատեղեր, ինչի՞ չպետք է աշխատեն»:

Վերնաշենի համայնքապետ Միքայել Բաղդասարյան.

-Մեր գյուղը մեկ անգամ մերժել է այդ ծրագիրը՝ հանքադաշտի բացում, հարստացուցիչ գործարան: Այդ ամբողջ վնասը Վերնաշեն համայնքում է, մարդիկ զրկվում են 3 տեսակի հողի սեփականությունից, գյուղը խմելու ջուր չի ունենում, մեր ամբողջ արոտներն են այնտեղ: Դա մեծ բնապահպանական աղետ է: Այդ դեպքում Գլաձորը չեմ իմանում, բայց Վերնաշեն համայնքը պիտի ինչ-որ տեղ տեղափոխվի, նոր այդ հանքադաշտը բացվի: