Սյունիքի մարզի Կապան խոշորացված համայնքի Գեղանուշ բնակավայրի վարչական տարածքում` բնակելի տներից մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա, գտնվում է Գեղանուշի պոչամբարը, որը բացասաբար է ազդում գեղանուշցիների առողջության և շրջակա միջավայրի վրա: Գեղանուշի բնակիչ Գուրգեն Հայրապետյանն ԷկոԼուրի հետ զրույցում ասաց, որ գյուղում մահացությունը երիտասարդացել է, իսկ կենդանիներն արդեն իսկ հիվանդ են ծնվում: «Եթե մի քանի օր արև անի, հետո թեթև անձրև գա, ամբողջ գյուղը պոչամբարից եկած ցեխի մեջ է կորում: Չոր եղանակին էլ պոչամբարի փոշին է բերում գյուղ: Ծառերն էլ չորանում են»,- նշեց նա: «Ծառերի վրա տերև չկա: Կացնով խփում ես, ջուր է, բայց տերև չկա: Եթե ծառին վնասում է, մարդու առողջությանն էլ է վնաս... Ինչ վարում ես, ոչ մի բան չի աճում: Էս թաղամասի մարդիկ այստեղ են բերում անասուններին, պիտի 15 կմ հեռու տանեն, որ այլ տեղ արածեցնեն»,- ասաց Գեղանուշի բնակիչ Արթուր Էլչյանը:
Գեղանուշցիները նաև գյուղմթերքի իրացման խնդիր ունեն: Գեղանուշի բնակիչ, Կապանի ավագանու նախկին անդամ Իվան Կոստանդյանն ասաց. «Ժողովուրդը գիտի, որ պոչամբարը վնաս է տալիս թե՛ մշակաբույսին, թե կենդանուն, դրա համար էլ չեն գնում»: Նշենք, որ 1962 թ-ից ընդհատումներով շահագործված և 2007թ. վերաշահագործված Գեղանուշի պոչամբարն իր տակ է առել գեղանուշցիների վարելահողերն ու արոտավայրերը:
Գեղանուշի բնակիչների պատշգամբից անմիջապես երևում է Գեղանուշի պոչամբարը
Գեղանուշի պոչամբարն ազդում է Գեղանուշ գյուղի և իր տակ գտնվող Սյունիքի մարզկենտրոն Կապան քաղաքի հողատարածքների վրա: Պոչամբարը շահագործում է «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ-ն, որը շահագործում է նաև Կապանի լեռնահարստացուցիչ կոմբինատն ու Շահումյանի ոսկու բազմամետաղային հանքավայրը: 2007թ. հրատարակված «ԳԵՈ-Կապան» աշխատության համաձայն՝ Կապան համայնքի հողերում պղնձի միջին պարունակությունը գերազանցում է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիան (ՍԹԿ) 4.1 անգամ, մկնդեղինը` 4 անգամ, նիկելինը` 2.5 անգամ, կապարինը` 2.4 անգամ և մոլիբդենինը` 1.94 անգամ: Հողում պղնձի պարունակությունը կազմել է 12.3 մգ/կգ, մկնդեղինը` 8 մգ/կգ, նիկելինը` 10 մգ/կգ, կապարինը` 72 մգ/կգ և մոլիբդնինը` 1.94 մգ/կգ:
Մեր կողմից նշենք, որ բացի Կապանի լեռնահարստացուցիչ կոմբինատից, տարածքի վրա ազդում են նաև Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի արտահոսքերը:
«ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը նշեց, որ անհրաժեշտ է պաշտոնական մակարդակով պոչամբարի հարակից տարածքների մշտադիտարկում իրականացնել: «Հայաստանի անտառներ» ՀԿ-ի տնօրեն Նազելի Վարդանյանն էլ հավելեց, որ նոր նմուշառումները հնարավորություն կտան բնակիչներին հետագայում ավելի առարկայական և արդյունավետ պաշտպանել իրենց իրավունքները:
Գեղանուշի պոչամբարի մասին
2006թ. դրությամբ Գեղանուշի պոչամբարում կուտակված պոչերի փաստացի ծավալը կազմում էր 4.6 միլիոն խմ: Սակայն պոչամբարի վերաշահագործարկումից հետո ընդլայնման նախագծով պատնեշի բարձրացման արդյունքում դրա ընդհանուր ծավալը կազմելու էր 11.37 միլիոն խմ: 2018թ-ին «Կապանի ԼՀԿ» ՓԲԸ-ն «Գեղանուշի պոչամբարի անվտանգությունն ու հուսալիությունը բարձրացնելու աշխատանքների» ծրագրի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նախնական գնահատման հայտ ներկայացրեց բնապահպանական փորձաքննության: Ըստ հայտի՝ Գեղանուշի պոչամբարի փաստացի վիճակը չի համապատասխանում աշխատանքային նախագծին և անվտանգության պահանջներին: Մասնավորապես, «Գեոռիսկ» ընկերության կողմից Հյուսիսային պատվարի փաստացի վիճակի կայունության հաշվարկի արդյունքները ցույց են տվել, որ Հյուսիսային պատվարի կայունությունն ապահովված չէ հաշվարկային առավելագույն երկրաշարժի դեպքում՝ 8.5 բալ: «8.5 բալը գերազանցող սեյսմիկ ազդեցության դեպքում պատվարի ստորին բիեֆում հնարավոր է պատվարի փլուզում և պուլպայի արտահոսք, որը կարող է ծածկել պատվարից ներքև տարածքները, ներառյալ արտադրական և այլ շինություններ, հաղորդակցության և այլ ենթակառուցվածքներ:
Պատվարի հետ միասին կքանդվի Գեղանուշ բնակավայրի ճանապարհի՝ պատվարի վրայով անցնող հատվածը: Արտահոսած պոչերը կծածկեն միջպետական Մ17 ճանապարհի մի հատվածը: Այդուհետ պոչերի զանգվածը կարող է Ողջի գետի հունը լցվելով արգելափակել այն՝ ստեղծելով Մ2 միջպետական նշանակության ավտոճանապարհի ջրածածկման վտանգ, ինչն ուժեղ երկրաշարժից հետո ստեղծված իրավիճակում առանձնապես վտանգավոր է, քանի որ խոչընդոտներ կառաջանան օպերատիվ արձագանքման և տարերային աղետի հետևանքների վերացման աշխատանքների համար», - նշված էր հայտում: Սակայն հայտը այդպես էլ փորձաքննություն չի անցել: Պոչամբարի անվտանգության ապահովման հարցերի մասին պաշտոնական տեղեկատվություն հանրությանը չի հաղորդվել:
Գյուղ այցելության պահին պոչամբարի պատվարի վրա աշխատանքներ էին տարվում: Թեև «Չաարատ Կապան» ՓԲԸ-ից բնակիչներին հայտնել են, որ իրականացվում է պոչամբարի հարևանությամբ անցնող ճանապարհի վերանորոգում, սակայն բնակիչների համաձայն՝ աշխատանքներ տարվում են նաև պատվարի վրա: «Կարծես ամրացնում են պոչամբարի դիմացի հատվածը: Իսկ դա նշանակում է, որ հետևից նորից լցնելու են, մակարդակը բարձրանալու է: Բայց մինչև ո՞ւր պետք է բարձրացնեն: Պարզ է, որ ինչ-որ տարածք վարձակալել են: Ո՛չ կարծիք են հարցրել, ո՛չ ժողով են արել: Առանց հասարակական կարծիքը հարցնելու չգիտեմ՝ ում հետ են պայմանագիր կապել: Բայց եթե իրենց տարածքի չափագրումներ կատարեն, շատ խախտումներ կլինեն: Մի քանի անգամ ճանապարհ ենք փակել, չենք թողել աշխատեն, բայց ո՞վ է մեզ հաշվի առել»,- նշեց Գեղանուշի Գուրգեն Հայրապետյանը: Իսկ Արթուր Էլչյանի խոսքով՝ ներկայում կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ իրենց ոչ ոք չի տեղեկացրել, գյուղում հանրային լսումներ չեն անցկացրել: Մինչդեռ դա օրենսդրական պահանջի խախտում է: Նազելի Վարդանյանը նշեց, որ պոչամբարի պատվարի բարձացման համար պետք է իրականացվեր փորձաքննություն: «Այն չի արվել, որովհետև լսումների մասին տեղյակ չեն ո՛չ բնակիչները, ո՛չ մենք: Եթե անգամ թույլտվություն ստացել են, դա կլինի ապօրինի գործունեություն, որովհետև վերակառուցում, պոչամբարների ավելացում թույլ է տրվում միայն նոր փորձաքննության պայմաններում»,- շեշտեց նա:
Գեղանուշ գյուղը
Նոյեմբեր 15, 2021 at 14:42