Չեխական «Առնիկա» հասարակական կազմակերպությունը կազմակերպել է «Պաշտպանե՛ք բնապահպաններին հետապնդումներից» առցանց միջոցառումը Օրհուսի կոնվենցիայի Կողմերի յոթերորդ հանդիպման պաշտոնական ծրագրի շրջանակներում, որը պետք է տեղի ունենա Ժնևում:
Այս միջոցառումը հանդիսանում է պաշտոնական զեկույցներին այլընտրանք, որը թույլ է տալիս կանաչ ակտիվիստներին և հասարակական կազմակերպություններին ներկայացնել բնապահպանական ժողովրդավարության գործընթացները Բելառուսում, Բոսնիա և Հերցեգովինայում, Իսլանդիայում, Չեխիայում, Խորվաթիայում, Հունաստանում, Հյուսիսային Մակեդոնիայում, Մոլդովայում, Հայաստանում և Թուրքմենստանում:
«ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ն ներկայացրել է «Օրհուսի կոնվենցիայի սահմանափակումը Հայաստանում» թեմայով զեկույցը, որը հրապարակվել է «Առնիկայի» կայքում:
«Արդյո՞ք բնապահպանները արդյունավետ պաշտպանություն կստանան ոտնձգություններից և հետապնդումներից: Սա Ժնևում (2) (3) Օրհուսի կոնվենցիայի (1) Կողմերի առաջիկա հանդիպման օրակարգի հիմնական հարցերից մեկն է: ՄԱԿ-ի Եվրոպայի տնտեսական հանձնաժողովի անդամ-երկրների ներկայացուցիչները կողմ կքվեարկեն այսպես կոչված արագ արձագանքման մեխանիզմի (4) ստեղծման համար: Վերջին դեպքերը Բելառուսից, ինչպես նաև Բոսնիա և Հերցեգովինայից, Ուկրաինայից կամ նույնիսկ ԵՄ երկրներից ցույց են տալիս, որ համայնքների պաշտպանները հաճախ բախվում են լուրջ սպառնալիքների (5), իսկ գոյություն ունեցող միջազգային մեխանիզմները գործում են չափազանց դանդաղ կամ անհաջող: COVID-19-ը նույնիսկ ավելի է վատթարացրել իրավիճակը, քանի որ որոշ կառավարություններ օգտագործում են համաճարակային միջոցները մարդու իրավունքները սահմանափակելու համար:
Հասարակական կազմակերպությունների՝ բնապահպանների նկատմամբ հետապնդումների վերաբերյալ զեկույցները:
«2020թ. ընթացքում «Էկոդոմի» մի քանի ներկայացուցիչներ ձերբակալվեցին շինծու պատճառներով: Սովորաբար պատճառը չարտոնված ցույցերին մասնակցությունն էր, նույնիսկ եթե անձը գտնվում էր այլ քաղաքում: Առգրավվել էին նրանց համակարգիչներն ու հեռախոսները: Ավելի ուշ՝ 2021թ. հուլիսին, մի շարք բնապահպանական հասարակական կազմակերպությունների գրասենյակները կնքվեցին, նրանց անդամները խուզարկվեցին, իսկ կազմակերպությունները բռնությամբ լուծարվեցին», - բացատրում է վերջերս արգելման տակ հայտնված բելառուսական «Էկոդոմ» բնապահպանական հասարակական կազմակերպության իրավաբան Սերգեյ Մագոնովը (6), (7): «Ակտիվիստները գտնվում են մեծ ճնշման տակ, և մեր երկրում դատարաններում արդարադատություն փնտրելն անիմաստ է: Միևնույն ժամանակ, գոյություն ունեցող միջազգային մեխանիզմների գործարկումը տևում է ամիսներ կամ տարիներ», - ավելացնում է Մագոնովը:
2020 թ. պատմության մեջ ամենամեծ թվով բնապահպաններ են սպանվել՝ 227 մարդ ամբողջ աշխարհում (8): Սպանությունների մեծ մասը տեղի է ունեցել Լատինական Ամերիկայում, սակայն 2019-ին սպանություններ տեղի են ունեցել նաև Ղազախստանում և Ռումինիայում: Համաշխարհային համավարակը, որն ուղեկցվում է կորոնավիրուսի դեմ պայքարի միջոցառումների արդյունքում քաղաքացիական ազատությունների սահմանափակումներով, ուժեղացրել է բացասական միտումները: Վերջին զեկույցում նշվում է Եվրոպայում, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում բնապահպանական իրավունքների խախտման 15 դեպք (9):
«Օրհուսի կոնվենցիան նշում է իր քսանամյակը: Ստորագրման պահին շատերը հույս ունեին, որ անվտանգ տարածքը կընդլայնվի, և առողջ միջավայրում ապրելու իրավունքը ժամանակի ընթացքում կխորանա: Ցավոք, այսօր մենք չենք ապրում ավելի բաց և արդար աշխարհում: Հույսերը չարդարացան, և շատ երկրներում ազատության տարածքը միայն նեղանում է», - ասում է չեխական «Առնիկա» բնապահպանական ՀԿ-ի նախագահ Մարտին Սկալսկին: «Մեր տարածաշրջանի դեպքերը ցույց են տալիս, որ Օրհուսի կոնվենցիայի՝ ոգեշնչման աղբյուր և հիմնական իրավունքների և ազատությունների երաշխավոր մնալու համար, նրան անհապաղ անհրաժեշտ է մեխանիզմ ակտիվիստներին անարդար հետապնդումից պաշտպանելու համար», - ավելացնում է Սկալսկին:
ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանձնաժողովի անդամ-երկրների ներկայացուցիչները հոկտեմբերի 18-22-ը հանդիպում են Ժնևում, որպեսզի գնահատեն վերջին 4 տարիները և որոշում ընդունեն տարածաշրջանում բնապահպանական ժողովրդավարությունը խթանելու հետագա քայլերի վերաբերյալ: Ակնկալվում է, որ առավել զգալի բարելավումը կլինի այսպես կոչված արագ արձագանքման մեխանիզմը:
Նշումներ և մանրամասներ.
(1) Օրհուսի կոնվենցիան, որն ստացել է «Բնապահպանական ժողովրդավարության մասին կոնվենցիա», ուժի մեջ է մտել 2001թ. հոկտեմբերի 30-ին: Այն ստորագրել են Եվրոպայի և նախկին ԽՍՀՄ երկրներ, ինչպես նաև Եվրամիությունը՝ որպես մեկ կողմ: Գվինեա-Բիսաուն դարձավ Աֆրիկայից առաջին մասնակիցը: Օրհուսի օրինակով Լատինական Ամերիկայի երկրները վերջերս ընդունել են նմանատիպ Էսկասուսի պայմանագիրը: Օրհուսի կոնվենցիան երաշխավորում է բնապահպանական տեղեկատվության, որոշումների կայացմանը հանրության մասնակցության, արդարադատության հասանելիության և բնապահպանների՝ հետապնդումներից պաշտպանվածության իրավունքը:
Մանրամասն Օրհուսի Կոնվենցիայի մասին- https://aarhusclearinghouse.
(2) Օրհուսի կոնվենցիայի Կողմերի յոթերորդ նստաշրջանը` պաշտոնական կայք- https://unece.org/
(3) Հասարակական կազմակերպությունների՝ բնապահպանների նկատմամբ հետապնդումների վերաբերյալ պրեզենտացիաները- https://english.arnika.org/
(4) Արագ արձագանքման նոր մեխանիզմի ստեղծումն ընդունվել է Օրհուսի կոնվենցիայի կողմերի Վեցերորդ հանդիպմանը (Չեռնոգորիա, 2017 թ.): Այդ ժամանակից ի վեր նախագիծը մշակվում է պետությունների որոշմամբ- https://unece.org/environment/
(5) Եվրոպայում և նախկին Խորհրդային Միությունում բնապահպան ակտիվիստների նկատմամբ հետապնդումների դեպքեր- https://stop-persecution.org
(6) Քաղաքական ընդդիմությունից և լրատվամիջոցներից հետո բելառուսական բռնապետը փակում է նաև հասարակական կազմակերպությունները - https://stop-persecution.org/
(7) «Էկոդոմ» հասարակական կազմակերպության լուծարման ժամանակագրությունը - https://ecohome-ngo.by/
(8) Բնապահպան ակտիվիստների պաշտպանությունը մոտենում է: Կառավարությունները բանակցում են նոր միջազգային մեխանիզմի շուրջ - https://stop-persecution.org/
(9) Համավարակի ժամանակ շրջակա միջավայրի ոչնչացում. Նոր ուսումնասիրություն Եվրոպայում, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ- https://stop-persecution.org/
Հոկտեմբեր 13, 2021 at 18:11