Հայաստանյան թվով 17 կազմակերպություններ, նախաձեռնություններ ու անհատներ համախմբվել են՝ ստեղծելով Քիմիական անվտանգության կոալիցիա, որպեսզի համատեղ պայքարեն հանքարդյունաբերական խնդիրների դեմ և նվազեցնեն ոլորտին ազդակիր համայնքներում քիմիական անվտանգության ռիսկերը:
Սույն թվականի սեպտեմբերի 14 և 15-ին Լոռու մարզի Ալավերդի խոշորացված համայնքի Փոքր Այրում գյուղում տեղի է ունեցել կոալիցիայի առաջին մեծ հավաքը, որի ընթացքում նախանշվել են նոր հարթակի կազմավորման առաջիկա գործողությունները, քննարկվել է համայնքների սոցիալ-էկոլոգիական և կանաչ, կայուն զարգացման տեսլականը, սահմանվել համայնքներում մաքուր և առողջ շրջակա միջավայրի ապահովման, մարդկանց առողջության, տնտեսական զարգացման, արտաքին հարաբերությունների և ժողովրդավարության ամրապնդման անհրաժեշտությունը։
Հավաք-քննարկման կարևոր քայլերից էր Կոալիցիայի հռչակագրի ընդունումը, որը սահմանում է հանքարդյունաբերության ազդակիր համայնքներում ծառացած մարտահրավերները ու դրանց մեղմմանն ու հաղթահարմանն ուղղված քայլերը:
Կոալիցիան հիմնադրվել է 2023թ. վերջին, ինչին նախորդել են Հայաստանի տարբեր համայնքներում գործող քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների և նախաձեռնությունների կոնսուլտացիաները՝ առողջ շրջական միջավայրի ապահովման, հանքարդյունաբերական համայնքներում քիմիական աղտոտվածության խնդիրների լուծման շուրջ: Կոալիցիան միավորում է Հայաստանի Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի, Վայոց ձորի ու Արարատի մարզերը: Անդամներն այն համայնքներից են, որտեղ կա քիմիական աղտոտվածության խնդիր, այն մարդիկ են, ովքեր տարիներ շարունակ բարձրաձայնել են ու պայքարել իրենց էկոլոգիական իրավունքների համար, ովքեր մտահոգված են իրենց համայնքների կայուն զարգացմամբ:
Կոալիցիայի համահիմնադիր, «Համայնքային համախմբման և աջակցության կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Օլեգ Դուլգարյանն Էկոլուրի հետ զրույցում նշեց կոալիցիայի հռչակած կարևոր սկզբունքները. «Թափանցիկություն հանքարդյունաբերության ոլորտում, թափոնների պատասխանատու կառավարում, համայնքների սոցիալ-էկոլոգիական իրավունքների պաշտպանություն: Այս նպատակների շուրջ է ստեղծվել կոալիցիան: Նպատակ ունենք լուծումներ գտնել Հայաստանի հասարակության և բնապահպանական համայնքի առջև ծառացած մարտահրավերներին: Հայաստանում շարունակվում է թափոնների վատ կառավարումը, ինչը հանգեցնում է գյուղատնտեսական հողերի ու ջրերի աղտոտմանը: Այն տարածքներում, որտեղ կա քիմիական աղտոտվածություն, վնասում է Հայաստանի տնտեսական զարգացմանը: Մասնավորապես՝ գյուղատնտեսական մթերքները կարող են չիրացվել շուկաներում»,- ասաց նա:
Օլեգ Դուլգարյանի խոսքով՝ կոալիցիան մտադիր է աշխատանքն իրականացնել թե՛ տեղական, թե՛ ազգային մակարդակում: Հայաստանի տարբեր համայնքներում նախատեսվում են հանդիպումներ կոալիցիայի անդամների հետ, որպեսզի կիսվեն սեփական փորձով, իրականացնեն կարիքների գնահատում՝ համայնքներին կայուն զարգացման գործընթացների շուրջ համախմբելու նպատակով: «Կոալիցիան համակարգված աշխատանքի դեպքում կարող է հասնել մեծ հաջողությունների: Անդամները համայնքների կայուն զարգացման տարբեր մեխանիզմներ են առաջարկում: Կարծում եմ՝ կոալիցիան մեծ փորձ և մոտիվացիա ունի իր կարողությունները տարածելու ՀՀ այն համայնքներում, որոնք ունեն դրա կարիքը: Այդ փորձը կոալիցիայի անդամների փորձի վրա է հիմնված»,- ընդգծեց նա:
Ռազմավարական հաղորդակցության փորձագետ Հայկ Աբրահամյանը, ով կոալիցիաների հետ աշխատանքի ամենատարբեր փորձառություն ունի, երկօրյա հավաքի ընթացքում անդամների հետ կիսվել է սեփական փորձով, աջակցել՝ կոալիցիայի ճիշտ մեկնարկի կայացման սկզբնակետում: «Կարևոր է, որ ամենասկզբից կոալիցիայի անդամները բոլոր ռիսկերը հաշվի առնեն, բարդություններին պատրաստ լինեն: Կոալիցիան սկզբից այնպիսի ընթացակարգերով ու մոտեցումներով պետք է ձևավորել, որ իր արդյունավետությունը հնարավորինս բարձր պահի: Դիտարկել ենք կոալիցիաների աշխատանքների կազմակերպման տարբեր մոդելներ: Քննարկել, թե դրանք ինչպես են անդրադառնում կոալիցիաների անդամակցության, որոշումների կայացման, կառավարման կարգի, ներքին հաղորդակցության, ռեսուրսների բաշխման վրա: Վերլուծել ենք այդ մոդելների ուժեղ և թույլ կողմերը»,- նշեց նա:
Ըստ Հայկ Աբրահամյանի՝ քիմիական անվտանգության կոալիցիայի առավելությունն այն է, որ այն ունի հստակ ուղղվածություն, առաքելություն և լավ ձևակերպված նպատակներ: «Կոալիցիան ձևավորվել է ավելի մեծ օրակարգով ու հստակ նպատակներով: Դա լավ մեկնարկ է»,- նշեց նա:
Կոալիցիայի համահիմնադիր, «Էկոլուր» տեղեկատվական ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը նշեց. «Աղտոտված տարածքների բնակչությունը պետք է լիովին գիտակցի այն ռիսկերը, որոնք պարունակում են թունավոր նյութերը, որոնք ներթափանցում են օրգանիզմ խմելու ջրի միջոցով, որն էլ խմում են իրենք և իրենց երեխաները, այն մթերքների միջոցով, որոնք նրանք աճեցնում են իրենց այգիներում, և այն օդի միջոցով, որը պարունակում է գործարանների արտանետումները։
Մենք պետք է զինվենք գիտելիքներով և միավորվենք, որպեսզի անպատասխանատու բիզնեսը դառնա պատասխանատու, իսկ պետությունը խելամիտ կերպով կառավարի բնական ռեսուրսները և հոգ տանի ոչ միայն միջազգային և ազգային ներդրողների, այլև` իր քաղաքացիների առողջության և բարեկեցության մասին»։
«Կանաչ փոփոխություն» Բնապահպանական ՀԿ-ից Հենրիկ Մխիթարյանը նշեց, որ կոալիցիային անդամակցելու հիմնական պատճառը ՀՀ տարածքում հանքարդյունաբերության պատճառած վնասների մեղմման, նոր հանքերի բացման կանխարգելմանն ուղղված աշխատանքներում ներգրավվելու ցանկությունն է: «Հանրապետության այն բնակավայրերը, որտեղ կան անգամ փոքր քանակով պաշարներ, փորձում են վերածել հանքի, իսկ արդեն գործող հանքերը շահագործվում են մեծ խախտումներով, որոնք իրենց հերթին առաջացնում են մեծ ռիսկեր: Վիճակի բարելավման համար անհրաժեշտ է կանխարգելել նոր հանքերի շահագործումը, իսկ գործողների մասով լինել հետևողական»,- ասաց նա:
Նրա խոսքով՝ կոալիցիայի անդամների երկարամյա փորձը նոր հարթակի ուժեղ կողմերից է: «Անդամները ՀՀ տարբեր տարածքներից են, և յուրաքանչյուրն իր մարզում, քաղաքում կարող է դառնալ կամ արդեն կա որպես առաջամարտիկ»,- նշեց նա:
«Արմաշ» գյուղական համայնքների աջակցման և զարգացման կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահ Տիգրան Մաթևոսյանը նշեց Արարատի մարզում առկա քիմիական աղտոտվածության խնդրի մասին: «Քիմիական թափոնների տարածմամբ` քամու, ջրի միջոցով, մեզ մոտ հիմնականում թունավորվում է շրջակա միջավայրը, վնաս հասցվում կենդանական աշխարհին ու մարդկանց առողջությանը։ Անհրաժեշտ է կամ նվազեցնել թունավոր թափոնների արտանետումը, կամ դադարեցնել գործունեությունը։ Հետո աշխատանքներ տանել շրջակա միջավայրը մաքրելու վնասակար թափոններից»,- ասաց նա:
Կոալիցիայի առաջիկա գործողություններից խոսելիս՝ ընդգծեց, որ այն պետք է ճանաչում ձեռք բերի թե՛ պետական, և՛ միջազգային մակարդակով:
«Առողջ Հրազդան» քաղաքացիական նախաձեռնության անդամ Մովսես Մանուկյանը կոալիցայի առաջիկա գործընթացներում կարևորեց համագործակցությունը: «Խնդիրները Կոտայքի մարզում շատ են: Ակնկալում ենք, որ կոալիցիայի բոլոր անդամները միասին ներգրավված կլինեն Հայաստանի ողջ տարածքում առկա խնդիրների լուծման գործում»,- ասաց նա:
Գեղարքունիքի մարզում տեղակայված «Բայազետ կենտրոն» ՀԿ-ի գլխավոր քարտուղար Վահրամ Հովեյանն Էկոլուրի հետ զրույցում ներկայացրեց իրենց առջև ծառացած խնդիրներն ու կոալիցիային անդամակցելու արդյունքում այդ խնդիրների լուծման տեսլականը:
«Գեղարքունիքի մարզում, որտեղ գտնվում է Սևանա լիճը, առաջնային խնդիրներից մեկն արդյունաբերական և գյուղատնտեսական գործունեությունից առաջացած աղտոտվածությունն է։ Այս աղտոտվածությունը ոչ միայն սպառնում է լճի էկոլոգիական վիճակին, այլև՝ բացասաբար անդրադառնում մարզի համայնքների սոցիալ-տնտեսական զարգացման վրա՝ ազդելով բնակչության առողջության, գյուղատնտեսական արտադրության, զբոսաշրջության վրա»,- նշեց նա։
Ըստ նրա՝ «Բայազետ» կենտրոնը, որպես վերլուծական-հետազոտական կառույց, կարևորում է այս նախաձեռնության միջոցով ստեղծել տվյալների վրա հիմնված, փաստարկված լուծումներ, մեխանիզմներ, որոնք ուղղված կլինեն քիմիական աղտոտման հարցերի լուծմանը և կնպաստեն սոցիալ-տնտեսական զարգացմանը՝ ոչ միայն իրենց մարզում, այլև՛ ՀՀ ողջ տարածքում։ «Մենք ակնկալում ենք վերլուծել քիմիական աղտոտվածության պատճառները և դրա հետևանքները համայնքի բնակչության կյանքի որակի վրա՝ առաջարկելով քաղաքականությունների բարելավման նպատակային ուղղություններ։ «Քիմիական անվտանգության կոալիցիա»-ն հարթակ է, որը միավորում է տարբեր ոլորտների հասարակական կազմակերպությունների: Այս բազմաշերտ մոտեցումը հնարավորություն է տալիս խորանալ ոչ միայն բնապահպանական, այլև տնտեսական և իրավական պատճառների մեջ՝ առկա բնապահպանական խնդիրներին տրամաբանական ու հիմնավոր լուծումներ տալու համար»,- նշեց նա։
Վահրամ Հովեյանը նույնպես ընդգծեց, որ կոալիցիայի ուժեղ կողմը նրա հավաքական փորձառությունն ու մասնագիտական բազմազանությունն է: «Դա կարող է օգտագործվել տեղական մակարդակներում քիմիական աղտոտվածության սոցիալական հետևանքների ուսումնասիրության համար։ Այս ուսումնասիրությունների հիման վրա կարող են մշակվել տվյալահեն առաջարկներ, որոնք կնպաստեն տեղական և պետական կառավարման մարմինների հետ համագործակցությանը՝ արդյունավետ լուծումներ գտնելու նպատակով։ Այս գործընթացը հնարավորություն կտա բնակչությանը ապահովել անհրաժեշտ գիտելիքներով և գործիքներով՝ հիմնախնդիրների լուծման ուղղությամբ ավելի արդյունավետ քայլեր ձեռնարկելու համար»,- ասաց նա։
«Քիմիական անվտանգության Կոալիցիա»-ի հանդիպումը կազմակերպվել է չեխական «Առնիկա», հայաստանյան «Համայնքային համախմբման և աջակցության կենտրոն» և «ԷկոԼուր» տեղեկատվական ՀԿ-ների կողմից իրականացվող «Հայաստանի հանքարդյունաբերական շրջանների էկոլոգիական վերափոխումը» ծրագրի շրջանակներում՝ Չեխիայի Արտաքին գործերի նախարարության ֆինանսական աջակցությամբ։
Հոկտեմբեր 01, 2024 at 12:53